EUDR: de inzet van de EU voor het behoud van bossen. Dit materiaal is daarbij cruciaal.

De Europese Unie staat vandaag voor een van de meest urgente milieuproblemen van onze tijd – het tegengaan van ontbossing en de achteruitgang van bossen wereldwijd. Dit proces veroorzaakt niet alleen een drastisch verlies aan biodiversiteit, maar versterkt ook de klimaatcrisis doordat natuurlijke koolstofreservoirs verdwijnen. Als reactie heeft de EU de EUDR (EU Deforestation Regulation) ingevoerd, een verordening die bedoeld is om de invoer en handel in producten die verband houden met ontbossing te beperken.

In dit artikel lichten we toe waarom natuurlijke kurk een bijzondere positie inneemt binnen het kader van de EUDR.

 

Inhoudsopgave:
1. Inleiding
2. Wat houdt de EUDR in?
3. De unieke eigenschappen van natuurlijke kurk
4. Hoe kurk aansluit bij de EUDR-criteria
5. Conclusie
6. FAQ

 

Wat houdt de EUDR in?

De EUDR, voluit EU Deforestation Regulation (EU-verordening ter bestrijding van ontbossing), is in 2023 door de EU aangenomen. Het doel is de schadelijke effecten van Europese consumptie op bossen wereldwijd te beperken. De regels traden in juni 2023 in werking en worden vanaf eind 2024 verplicht toegepast.

Doelstellingen en toepassingsgebied

Het uitgangspunt van de EUDR is dat producten die op de Europese markt komen of daaruit worden uitgevoerd geen ontbossing of degradatie van bossen mogen veroorzaken. Bedrijven moeten dus kunnen aantonen dat hun grondstoffen afkomstig zijn uit gebieden waar geen illegale kap of vernietiging van bosecosystemen heeft plaatsgevonden.

Verplichtingen voor ondernemingen

Volgens de EUDR is elk bedrijf dat producten op de EU-markt brengt verplicht een verklaring van gepaste zorgvuldigheid in te dienen. Dit document moet het volgende bevatten:

• gegevens over de geografische locatie van de productie,

• bewijs van naleving van de lokale wetgeving,

• bevestiging dat de productie na 31 december 2020 niet tot ontbossing heeft geleid.

Ondernemingen die deze verplichtingen niet naleven, lopen het risico op zware sancties zoals boetes, inbeslagname van goederen of zelfs een verbod op activiteiten binnen de EU bij herhaalde overtredingen.

Internationale impact

De EUDR geldt als een belangrijk keerpunt in het klimaat- en milieubeleid van de EU. Enerzijds versterkt het de doelstellingen van de Europese Green Deal, anderzijds stuurt het een krachtig signaal naar de wereldmarkten: enkel producenten die duurzaam werken behouden toegang tot de Europese markt.

 

De unieke eigenschappen van natuurlijke kurk

Het oogstproces van de schors van de kurkeik

Natuurlijke kurk komt van de kurkeik (Quercus suber), een boom die vooral voorkomt in het Middellandse Zeegebied, met name in Portugal, Spanje, Italië en Marokko. Wat dit proces bijzonder maakt, is de niet-invasieve methode: kurk wordt verkregen door de schors te verwijderen, zonder dat de boom wordt omgehakt.

De eerste oogst vindt doorgaans plaats wanneer de boom ongeveer 25 jaar oud is en de schors voldoende dik is. Vervolgens wordt de cyclus elke 9 tot 12 jaar herhaald, gedurende de volledige levensduur van de boom, die kan oplopen tot 200 jaar. Daardoor kan één boom meerdere keren grondstof leveren zonder zijn vermogen tot herstel te verliezen.

Het proces verloopt in de volgende stappen:

1. Zorgvuldig insnijden van de schors – met speciaal gereedschap, zodat het levende weefsel niet beschadigd raakt.

2. Losmaken van schorsdelen – die vervolgens worden gedroogd en verder verwerkt.

3. Herstel van de schors – binnen enkele jaren vormt de boom een nieuwe laag, wat continuïteit van de grondstof waarborgt.

Door deze werkwijze geldt de productie van kurk als een van de meest duurzame praktijken in de bosbouwsector.

Het onderscheid tussen kurk en andere bosproducten

In tegenstelling tot hout, waarvoor doorgaans hele bomen worden gekapt, is kurk een hernieuwbare grondstof die herhaaldelijk kan worden geoogst. Hierdoor draagt de productie niet bij aan ontbossing, maar bevordert ze juist de gezondheid en levensduur van kurkbossen.

Andere bosproducten, zoals tropisch hardhout, palmolie of rubber, brengen daarentegen aanzienlijke milieuproblemen met zich mee:

• verlies van biodiversiteit – door het verdwijnen van natuurlijke leefgebieden,

• CO₂-uitstoot – veroorzaakt door ontbossing en bodemuitputting,

• verwoesting van complete ecosystemen – vaak blijvend en onomkeerbaar.

 

Kurk en de naleving van EUDR-vereisten

Geen bomenkap nodig

Een van de centrale voorwaarden van de EUDR is het aantonen dat de productie van grondstoffen na 31 december 2020 niet heeft geleid tot ontbossing of bosdegradatie. Voor natuurlijke kurk is dit criterium vrijwel vanzelfsprekend. De winning beperkt zich tot het verwijderen van de schors van de kurkeik en vereist geen kap van bomen. Zo blijft het bosoppervlak behouden en wordt het zelfs actief ondersteund.

Concreet betekent dit dat de bomen intact blijven en verder kunnen groeien, terwijl de economische activiteit een vorm van bosbescherming wordt. Het gebruik van kurk stimuleert het behoud en de verzorging van kurkbossen, die anders zouden kunnen verdwijnen door omzetting naar landbouw- of bouwgrond.

Natuurlijke regeneratie en levensduur van kurkeiken

Een ander kenmerk dat kurk volledig in lijn brengt met de EUDR is het vermogen van de kurkeik om de schors telkens opnieuw te laten aangroeien. Na het oogsten start het natuurlijke herstelproces, dat enkele jaren duurt tot de kurklaag volledig is vernieuwd. Het feit dat één boom gedurende zijn leven tientallen keren kan worden geoogst, maakt kurk tot een circulaire en hernieuwbare grondstof.

Daarnaast kunnen kurkeiken wel 200 jaar oud worden. Dit betekent dat een enkele boom generaties lang materiaal kan leveren. Deze uitzonderlijke levensduur waarborgt stabiliteit in de toeleveringsketen en garandeert tegelijk naleving van het principe van “zero deforestation”, dat de kern vormt van de EUDR.

Waarom kurk een toonvoorbeeld is van naleving

• Geen kap van bomen vereist – de oogstmethode is volledig niet-invasief.

• Behoud van bossen – stimuleert het beschermen van waardevolle mediterrane ecosystemen.

• Cyclisch hernieuwbaar – doordat de schors zich telkens herstelt, is de productie continu mogelijk.

• Lange levensduur van bomen – maakt een stabiele en langdurige winning van grondstoffen mogelijk zonder ecologische schade.

Daarom geldt kurk als een bijna ideaal voorbeeld van naleving van de EUDR – een bosproduct dat bossen niet bedreigt maar actief bijdraagt aan hun instandhouding.

 

Conclusie

De EUDR is een van de krachtigste instrumenten van de Europese Unie om wereldwijde ontbossing en de achteruitgang van ecosystemen te bestrijden. De ambities zijn hoog: de negatieve invloed van Europese consumptie op bossen en klimaat terugdringen en waarborgen dat producten op de interne markt voldoen aan de principes van duurzaamheid.

In dit licht wordt natuurlijke kurk gezien als een voorbeeldige grondstof – volledig afgestemd op de wettelijke eisen. Het winnen van kurk vereist geen bomenkap en draagt zelfs bij aan de bescherming van kurkbossen, die zich na iedere oogst herstellen.

 

FAQ – Veelgestelde vragen

1. Kan een groeiende vraag naar kurk leiden tot uitputting van kurkbossen?
Nee, omdat de oogstcyclus strikt is geregeld (elke 9–12 jaar) en de bomen wettelijk beschermd zijn. Overexploitatie is uitgesloten – integendeel, de toenemende waarde van kurk versterkt de noodzaak om deze bossen duurzaam te behouden.

2. Welke sectoren profiteren het meest van de toenemende betekenis van kurk?
Naast de traditionele wijnindustrie wordt kurk gebruikt in de bouw (voor thermische en akoestische isolatie), de auto-industrie (lichte en sterke onderdelen), de mode (duurzame stoffen en accessoires) en projecten gericht op ecologisch design.

3. Draag ik bij aan natuurbehoud door kurkproducten te kopen?
Ja, want elk product van natuurlijke kurk ondersteunt het voortbestaan van kurkbossen, die CO₂ opnemen, biodiversiteit beschermen en werkgelegenheid scheppen in mediterrane regio’s. Door kurk te kiezen, maak je een ecologisch en sociaal verantwoord besluit.